Περί χρηματοπιστωτικής κρίσης

Σήμερα το πρωί διαβάζοντας τη Sportday έπεσα σε ένα απόσπασμα από δηλώσεις του Ανδρέα Ανδριανόπουλο που φιλοξενούνταν στη στήλη του Αντώνη Καρπετόπουλου. Περιείχε σχόλια για τη λεγόμενη κατάρρευση του καπιταλισμού και τις απόψεις του για το ότι δεν καταρρέει ο καπιταλισμός και απλά ορισμένες τράπεζες που χορηγούσαν θαλασσοδάνεια κατέρρευσαν

Οδηγώντας προς το γραφείο (ναι είμαι μαζοχιστής και Σάββατο πρωί είμαι στο γραφείο μου) άκουγα στο ραδιόφωνο το Χρήστο Χαραλαμπόπουλο (στο sportfm του ΔΟΧ που λέει και ο Αντώνης Πανούτσος) να εξηγεί γιατί καταρρέει ο καπιταλισμός και φταίνε οι κερδοσκόποι κλπ.

Δεν είμαι οικονομολόγος. Είμαι μηχανικός που λόγω εμπλοκής μου σε διαχείριση ανώνυμης εταιρίας έχω μάθει οικονομικά. Δεν με γοητεύει ακριβώς η μάκρο και μίκρο οικονομία και δεν θεωρώ ότι υπάρχουν οικονομικά και πολιτικά συστήματα που είναι πανάκεια Ακόμα και ο λατρεμένος μου καπιταλισμός και η ελεύθερη οικονομία θεωρώ ότι στη πρακτική τους εφαρμογή χρειάζονται που και που ορισμένες ρυθμίσεις (ή tweaking που είναι ο αγγλικός όρος) για να λειτουργούν σωστά. Ο μηδενισμός όμως υπέρ του ενός ή υπέρ του άλλου είναι λάθος κατά τη γνώμη μου. Πόσω μάλλον όταν αυτά συμβαίνουν σε περιόδους κρίσης και εις βάρους της αγωνίας των πολιτών.

Η αλήθεια για την οικονομική κρίση και την κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων βρίσκεται κάπου στη μέση. Σίγουρα δεν φταίει ο καπιταλισμός που ορισμένοι επενδυτικοί οργανισμοί έφτασαν στα όρια του το risk management με αποτέλεσμα να χάσουν δισεκατομμύρια. Όμως θα έπρεπε να υπάρχουν κάπως ισχυρότεροι ελεγκτικοί μηχανισμοί που να μπορούν να αποτρέψουν το κακό. Γιατί μπορεί να μην φταίει ο καπιταλισμός επειδή κάποιοι έδωσαν θαλασσοδάνεια αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν επωμίζονται όλοι τα απόνερα.

Αν μπορούσαμε να υπεραπλουστεύσουμε τα αίτια της κρίσης θα τα συνοψίζαμε στα εξής. Υπήρξε μία σημαντική μείωση της αξίας της ακίνητης περιουσίας (σημειώστε ότι στον Economist είχα διαβάσει αναλύσεις περί τούτου προ πενταετίας και προσωπικά δεν έδωσα καμία σημασία). Η μείωση της αξίας των ακινήτων είχε σαν αποτέλεσμα στην Αμερική ορισμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που έδιναν στεγαστικά δάνεια με χαμηλές εγγυήσεις και υποθήκη το ακίνητο προς αγορά να βρεθούν σε αδιέξοδο.

Λόγω της πτώσης της αξίας των ακινήτων η εγγύηση που είχαν στην κατοχή τους (η υποθήκη) είχε μικρότερη αξία από τα προς είσπραξη χρήματα. Αυτό σήμαινε ότι οι εγγυήσεις που είχαν στην κατοχή τους είχαν μικρότερη αξία από το δάνεια που είχανε δώσει με αποτέλεσμα το risk management της κεντρικής τράπεζας να απαιτεί εισροές χρημάτων για να καλυφθούν τα κενά. Τα χρήματα αυτά όμως δεν υπήρχαν. Έτσι κατέρρευσαν αυτοί οι τραπεζικοί οργανισμοί.

Το πρόβλημα όμως δεν ήταν το γεγονός ότι κάποιες τράπεζες καταστράφηκαν. Το πρόβλημα ήταν ότι η κατάρρευση αυτών των τραπεζών προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Υπήρξαν ξεκάθαρες κρατικές παρεμβάσεις με ένεση χρημάτων για να γίνει μία διαχείριση της κρίσης αλλά ο πανικός που είχε καταβάλει την αγορά ήταν πολύ μεγάλος για να αντιμετωπιστεί με κρατικές παρεμβάσεις υπέρ των τραπεζών.

Οι επενδυτές φοβούμενοι την κλιμάκωση της κρίσης βρέθηκαν σε πανικό κυρίως λόγω της δέσμευσης χρημάτων σε ομόλογα επενδυτικών τραπεζών με κύριο αντικείμενο το real estate. Τα κακά νέα ως γνωστών ταξιδεύουν γρήγορα και ξαφνικά οι τράπεζες και οι επενδυτικοί οργανισμοί άρχισαν έχουν προβλήματα και από τις επενδύσεις τους. Αυτό τους έφερε σε ακόμα πιο δύσκολη θέση και ανάγκασε υγιείς μέχρι εκείνη τη στιγμή τράπεζες να βλέπουν τα επενδυτικά τους προγράμματα να καταρρεουν (βλέπε Lehman Brothers).

Στην Ελλάδα προς το παρόν η κρίση είναι κυρίως χρηματιστηριακή. Οι μετοχές και το χρηματιστήριο καταρρέουν αλλά προς το παρόν κυρίως λόγω πανικού και φημολογίας. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έρθει και εδώ η κρίση. Απλά προς το παρόν κινδυνεύουμε περισσότερο από τις φήμες και τα ντόμινο και όχι από το ουσιαστικό πρόβλημα.

Η Εθνική Τράπεζα για παράδειγμα βλέπει τη μετοχή της να φτάνει τα 23,2€ καταγράφοντας απώλειες που αγγίζουν το 40% σε λιγότερο από ένα μήνα. Η ΕΤΕ όμως παρουσιάζει θεαματικούς επιμέρους δείκτες. Οι εκτιμήσεις μιλάνε για 2 δισεκατομμύρια ευρώ κέρδη προ φόρων. Πως λοιπόν μία εταιρία που πάει για ρεκόρ κερδών ξαφνικά χάνει το 40% της μετοχής της; Βασικά από την αδυναμία των επενδυτών να διαχειριστούν το πανικό.

Τι θα συμβεί ακριβώς στο μέλλον; Ουδείς μπορεί να το προδικάσει. Στην Ελλάδα είμαστε ικανοί από το να βάλουμε λουκέτο σε όλα μέχρι να έχουμε μαζική εισροή αραβικών κεφαλαίων και ξαφνικά να γίνουμε ο οικονομικός παράδεισος της Ευρώπης. Το πιο πιθανό είναι, η ήδη επιβαρυμένη οικονομία μας από τις ατασθαλίες και τα τρικ 30 χρόνων να βρεθεί σε ακόμα χειρότερη θέση και ένα βήμα από την οριστική κατάρρευση. Δεν γνωρίζω αν ο Γεώργιος Αλογοσκούφης είναι σε θέση να διαχειριστεί αυτή τη κατάσταση αλλά όση εκτίμηση και αν έχω στις όποιες ικανότητες δεν πιστεύω ότι είναι Χουντίνι.

Υ.Γ.1. Από τις πιο σουρεαλιστικές στιγμές της Ελληνικής τηλεόρασης ήταν η εμφάνιση του πάλαι ποτέ Τσάρου της Ελληνικής οικονομίας, Γιάννου Παπαντωνίου στο δελτίο ειδήσεων του ΑΝΤ1. Το να ακούω από τα χείλη του ανθρώπου που κατάστρεψε το χρηματιστήριο για εκλογικούς λόγους και ανακάλυψε τη "δημιουργική λογιστική" προτάσεις και απόψεις για την διέξοδο από τη κρίση πραγματικά μου έφτιαξε το βράδυ. Σάτιρα επιπέδου που θα ζήλευε και ο αείμνηστος Τσιφόρος.

Υ.Γ.2. Ο Αντώνης Πανούτσος στο σημερινό του άρθρο υπενθυμίζει στους ενθουσιασμένους από τη κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος αριστερούς ότι όταν αυτό είχε συμβεί στη Γερμανία τη δεκαετία του 1930, αναδείχθηκε μέσα από τη καταστροφή ο Εθνικόσοσιαλιστής ηγέτης Αδόλφος Χίτλερ. Επειδή κανείς μας δεν αντέχει άλλους Χίτλερ καλό είναι να μην επαναληφθεί σε αυτή τη περίπτωση η ιστορία ούτε ως φάρσα...